Je maag die zich samenknijpt. Darmklachten zonder duidelijke oorzaak. Gevoel dat je in je lijf opgesloten zit. Misschien heb je geprobeerd te praten, te begrijpen, te verklaren, maar je symptoom bleef.
Dat is niet gek. Soms werkt ons hart niet vanuit het hoofd, maar vanuit een vergeten zenuw.
De buik liegt niet
Ons zenuwstelsel bestaat uit netwerken die automatisch reguleren: hartslag, ademhaling, spijsvertering. De nervus vagus -de tiende hersenzenuw- is daarbij een grote speler in de parasympathische regulatie.
Binnen de polyvagaaltheorie onderscheidt men een “ventrale vagus” (geassocieerd met sociale verbinding, veiligheid) en een “dorsale vagus” (geassocieerd met immobilisatie of bevriezing).
Wanneer iemand langdurige stress, trauma of overweldigende signalen ervaart, kan een systeem overgaan in een staat van hypo-arousal of “shutdown” – een type bevriezreactie.
In die toestand daalt de energie naar ‘essentiële functies’. Je merkt dat je adem oppervlakkiger wordt of zelfs blokkeert. Je spijsvertering gaat trager werken. Vage lichamelijke klachten die opduiken. Dit komt doordat darmen, organen en het microbioom (die niet alleen verteren maar ook signalen produceren naar je hersenen) in disbalans raken. Stress en ontstekingsprocessen beïnvloeden de darm-hersen as.
De verbinding met de hersenstam
De nervus vagus ontspringt uit de medulla in de hersenstam, een structuur die waakt over onze vitale functies.
In het polyvagaal model reageert de hersenstam op signalen van veiligheid of bedreiging en schakelt je systeem van staat naar staat. Wat ooit gevaar gaf, kan nog steeds een alarmtrigger zijn, ook al is de feitelijke bedreiging verdwenen.
Praten is niet altijd genoeg
Woorden en begrip zijn waardevol. Maar als je lichaam in shutdown zit, komen signalen nauwelijks door. De ‘laag’ waar het zenuwstelsel reageert, zit voorbij wat taal kan bereiken. Je hebt veiligheid in je lichaam nodig, niet alleen in je hoofd.
Lichaamsgerichte regulatie: wat werkt
Hieronder wat helpt:
- Bewuste ademhaling, (langzame uitademing)
- Somatisch werk / lichaamswerk (bewegingsvormen, gentle stretching)
- Veilige aanraking of zelfaanraking, huidcontact (wanneer veilig)
- Mindfulness met interoceptie, focussen op sensaties in lijf (niet alleen gedachten)
Van overleven naar herverbinden
Trauma laat littekens achter, zeker in het zenuwstelsel. Maar je bent niet gedoemd tot een symptoom gedreven leven. Door je lichaam de mogelijkheid te geven veiligheid te ervaren -stap voor stap- kan de regulatie verbeteren. Niet van vandaag op morgen, maar in een proces van herstel.
Wat je zelf kunt doen (beginnen)
- Begin met heel kleine voelen-oefeningen (bijv. een hand op je buik, vijf seconden)
- Let op ademritme: laat je uitademing iets langer duren dan je inademing
- Zoek een begeleider/therapeut met kennis van somatisch werk of polyvagaal geïnformeerde traumatherapie
- Wees mild: schakel terug als het te veel wordt
Je lijf is geen vijand. Het is de gids die fluistert: er klopt iets dat vraagt om gehoord te worden. Begin maar met luisteren.
